Nevruz, Türk Dil Kurumuna göre " Eski takvimlere göre yılın ve baharın ilk günü sayılan martın yirmi birine rastlayan gün" şeklinde ifade edilmektedir. Farsça bir kelime olan Nevruz aynı zamanda "yeni gün" anlamına da gelmektedir. Bahar mevsiminin gelmesiyle nasıl doğada bir yenilenme ve canlanma olmaktaysa Nevruz'un gelmesiyle de Türkler doğa gibi yenilenmekte ve canlanmaktadırlar. Bu nedenle Nevruz Türkler için bir canlanma ve yenilenme anlamına gelmektedir. Türk insanı baharın müjdesi olarak bu tarihte gerek bedenen gerekse ruhen bir arınma dönemine girer. Böylelikle içindeki duygu ve düşüncelerini yenilemeyi, geleceğe dönük umutlarını ve isteklerini yeniden gözden geçirmeyi Nevruz ile birlikte bir fırsat olarak görür.

Bir Nevruz kutlama alanı

Nevruz Bayramı Türklerce birçok olay ile ilişkilendirilmiştir. Bunlar; Kuran'ı kerimin indirilmeye başlanması, Hz. Adem ve Havva'nın Arafat'ta buluşması, Hz. Ali'nin doğumu, Hz. Fatma ile Ali'nin evlenmesi, Hz. Musa'nın asasıyla Kızıldeniz'i açması, Hz. Nuh'un gemisinin karaya oturması, Hz. Yusuf'un kuyuya atılması, Hz. Yunus'un balığın karnından kurtulması, Hz. Musa'nın Mısır'dan ayrılması, Hz. Adem'in çamurunun yoğrulması şeklindedir.

Nevruz tarih boyunca Türklerin kutladığı ortak bir bayram olmuştur. Ergenekon Destanı'na da dayandırılan Nevruzun (diğer bir adı da Ergenekon Bayramıdır) başlangıcı Miladi takvime göre 21 Mart'tadır. Bu tarihten önce evler ve evlerin çevresi temizlenir. Nevruzun kutlanacağı alan önceden süslenir.                                                  

Nevruzun kutlanacağı alanda uçurtmalar uçurulur, çeşitli renkteki yumurtalar tokuşturulur. Çeşitli oyunlar oynanır. Türkler tarih boyunca ateşi kutsal saymışlardır. Bu nedenle ateşin kendilerini kötülüklerden temizlediğini ve hastalıklara, belalara karşı koruduğunu düşünmüşlerdir. Bu nedenle Nevruz Bayramında kutlama alanına büyük bir ateş yakılır ve üzerinden atlanır. Böylelikle eski inançlara bağlı kalındığı anlatılmak istenir.

Nevruz ateşinden atlama

Nevruz kutlamaları zaman içinde farklı geleneklerle süregelmiştir. Nevruz Bayramında yapılan bazı etkinlikler şu şekildedir:

• Nevruzun ilk suyu ile yıkanmak,
• Soğan kabuğu ile boyanmış yumurtayı pişirip yiyerek bereket dilemek,
• Yüksek bir tepeye ateş yakarak baharı müjdelemek,
• Maniler söylemek, bahar çiçekleri toplamak,
• Türbe ziyareti yaparak dilek tutmak,
• Çeşitli tatlılar yapmak ve yemekler pişirmek, 
• O yıl buğdayın tanelerinin kırmızı olması için ellere kına yakmak,
• Arıların bulunduğu yerlerde mavi bir bez yakılarak arıları nazardan korumak,
• Menekşe toplayıp gözlere sürerek gözlerinin güzelleşmesini ummak.

Özellikle çocuklar tarafından Nevruzda renkli yumurtalar boyanarak birbirine tokuşturulur. Burada renk baharı, yumurta ise hayatı simgeler.

Nevruz Türk şairlerinin de şiirlerine konu olmuştur. Ünlü Azeri şair Şehriyar Nevruz ile ilgili olarak şu dizeleri kaleme almıştır:

Bayram yeli cardaqlari yixanda 

Nevruz gülü, qar cicegi çixanda

 Bizden de bir yad eyleyen sağ olsun 

Dertlerimiz qoy dikilsin dag olsun 

 

Bayramda gece kuşu oxurdu 

Adakli qiz bey çorabın doxurdu

 Herkes şalin bir bacadan soxurdu 

Ax, ne gözel qayda idi şal sallamak

 Bey şalına bayramlığın bağlamak

 

Nevruz Bayramının gelişi Türkler tarafından şarkılarla ve türkülerle karşılanmaktadır. Aşağıdaki linkte bir Nevruz şarkısı yer almaktadır.

https://www.youtube.com/watch?v=E19VmzWtSuM&t=1s

Türk Dünyasında bu kadar önemli bir yere sahip olan Nevruz Bayramı, Azerbaycan, Türkiye, Hindistan, İran, Kırgızistan, Pakistan, Özbekistan'ın ortak başvuru yapmasıyla 2009 yılında İnsanlığın Somut Olmayan Mirası Temsili Listesine yazdırılmıştır. Bu durum farklı ülkelerdeki insanların ortak bir çatı altında buluşmasına ve farklı kültürlerin saygı ve sevgi içinde bir arada bulunmasına katkıda bulunmuştur.

Kaynaklar:

https://sozluk.gov.tr/

https://www.youtube.com/watch?v=E19VmzWtSuM&t=1s

https://tr.wikipedia.org/wiki/Nevruz#/media/Dosya:Yumurta_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9Fd%C3%BCrm%C9%99.jpg

https://www.kulturportali.gov.tr/portal/nevruz

https://tr.wikipedia.org/wiki/Nevruz

https://www.haberturk.com/nevruz-bayrami-nedir-ne-zaman-nasil-kutlanir-nevruzda-neden-atesten-atlanir-3382335/4

Şengül, A. (2008). Türk kültüründe nevruz ve Anadolu'da nevruz kutlamaları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 26, 61-73.

Cengiz, D. (2022). Nevruz bayramı merasiminin Azerbaycan ve Türkiye'de icrası. Duvar Kitabevi

Akça, Ş. (2002). Türk Dünyasında Nevruz Bayramı Çeşitlemeleri ve Mukayesesi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya

Aksoy, M. (1996). "Kültür Sosyolojisi Açısından Nevruz Kavramı". Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Sayı 1, ss. 1-26.

Özcan, Ş.(2001). Klasik Edebiyatta Nevruz ve Bahar Şiirleri Üzerine Bir İnceleme, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.

 

Adıgüzel, S. (2010). Azerbaycan'da nevruz kutlamaları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 143-152.